ΣΥΝΕΙΔΗΤΟ ΟΝΕΙΡΟ: ΑΝΤΙΛΗΨΗ & ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

ΣΥΝΕΙΔΗΤΟ ΟΝΕΙΡΟ (LUCID DREAM) 

Συνειδητό όνειρο (διαυγές όνειρο) είναι κάθε όνειρο κατά το οποίο το άτομο έχει συνείδηση ότι ονειρεύεται ενώ το όνειρο είναι σε πλήρη εξέλιξη. Κατά τη διάρκεια του συνειδητού ονείρου, είναι δυνατό να ασκήσει κανείς έλεγχο πάνω στο ονειρικό περιβάλλον και να κάνει πράγματα που αλλιώς θα ήταν αδύνατο να κάνει στη φυσική πραγματικότητα.

Το συνειδητό όνειρο έχει μελετηθεί επιστημονικά και η δυνατότητα επίτευξης του θεωρείται πλέον τεκμηριωμένη. Ερευνητές όπως ο Allan Hobson με τη νευροφυσιολογική προσέγγιση του στο όνειρο έχει βοηθήσει να γίνει το συνειδητό όνειρο, λιγότερο θεωρητικό και ατεκμηρίωτο.

Θεραπεία για εφιάλτες

Άτομα που υποφέρουν από εφιάλτες θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την ικανότητα να αναγνωρίζουν ότι ονειρεύονται. Μία πιλοτική μελέτη έγινε το 2006 και έδειξε ότι η θεραπεία συνειδητού ονείρου ήταν αποτελεσματική στην μείωση της συχνότητας των εφιαλτών. Η θεραπεία περιελάμβανε κατανόηση της λογικής του συνειδητού ονείρου, εκμάθηση της τεχνικής πρόκλησης του και ασκήσεις συνειδητότητας. Αν και δεν ήταν ξεκάθαρο σε ποια πτυχή της θεραπείας οφειλόταν η επιτυχία, ωστόσο η θεραπεία ως σύνολο ήταν επιτυχής. 

Προθανάτιες και εξωσωματικές εμπειρίες

Σε μία μελέτη 14 ατόμων με ικανότητα πρόκλησης συνειδητών ονείρων το 1991, όσοι εκτελούσαν WILD, ανέφεραν εμπειρίες παρόμοιες με πτυχές των εξωσωματικών εμπειριών όπως αιώρηση πάνω από το κρεβάτι και αίσθηση αποχωρισμού από το σώμα. Λόγω της φαινομενικής επικάλυψης μεταξύ των συνειδητών ονείρων, των προθανάτιων εμπειριών και των εξωσωματικών εμπειριών, είναι πιθανό κατά τους ερευνητές να αναπτυχθεί ένα πρωτόκολλο πρόκλησης συνειδητού ονείρου παρόμοιου με τις ανωτέρω εμπειρίες στο εργαστήριο. 

Επίτευξη συνειδητού ονείρου

Πολλοί είναι αυτοί που αναφέρουν ότι έζησαν κάποιο συνειδητό όνειρο ως παιδιά και γενικά τα παιδιά φαίνεται ότι κάνουν συχνότερα συνειδητά όνειρα από τους ενήλικες. Αν και το συνειδητό όνειρο είναι κάτι που μαθαίνεται, το να έχει κανείς τακτικά συνειδητά όνειρα είναι μάλλον δύσκολο και όχι τόσο συχνό. Με τον καιρό έχουν αναπτυχθεί διάφορες τεχνικές πρόκλησης συνειδητών ονείρων κατά βούληση.

Βασικές δεξιότητες 

Ανάκληση ονείρων (dream recall) 

Η ανάκληση ονείρων είναι η ικανότητα να θυμάται κανείς τα όνειρα του. Η ικανοποιητική ανάκληση θεωρείται το πρώτο βήμα για την επίτευξη συνειδητού ονείρου. Η κύρια τεχνική που χρησιμοποιείται είναι να κρατά κανείς ένα ημερολόγιο ονείρων (ονειρολόγιο) στο οποίο να καταγράφει ό,τι όνειρο (ή τμήμα ονείρου) θυμάται ακριβώς μόλις ξυπνήσει. Είναι σημαντική η άμεση καταγραφή (το ονειρολόγιο δίπλα στο κρεβάτι) γιατί το όνειρο ξεχνιέται πολύ γρήγορα καθώς περνά η ώρα.Η ανάκληση ονείρων μπορεί επίσης να βελτιωθεί αν το άτομο δεν κινηθεί καθόλου αμέσως μόλις ξυπνήσει. Αυτό συμβαίνει διότι κατά τη διάρκεια του ύπνου REM (όπου εξελίσσονται τα συνειδητά όνειρα) οι μύες του σώματος βρίσκονται σε πλήρη παράλυση - με εξαίρεση αυτούς των ματιών,της αναπνοής και δευτερευόντως συχνά τους υπεύθυνους για την ομιλία. Έτσι η κίνηση των μυών σηματοδοτεί την πλήρη αφύπνηση και κάνει δυσκολότερη την ανάκληση ονειρικών γεγονότων.

Έλεγχος πραγματικότητας (reality checks)

Ο έλεγχος πραγματικότητας είναι ένας τρόπος να καθορίσει κανείς αν ονειρεύεται ή όχι. Γίνεται με την πραγματοποίηση κάποιας ενέργειας που έχει διαφορετικά αποτελέσματα στην εγρήγορση και στο όνειρο. Κάνοντας τακτικούς ελέγχους κατά τη διάρκεια της μέρας, είναι πιθανό κανείς να κάνει από συνήθεια έλεγχο και κατά τη διάρκεια ενός ονείρου, οπότε το θετικό αποτέλεσμα του ελέγχου θα τον κάνει να καταλάβει ότι ονειρεύεται μπαίνοντας την ίδια στιγμή σε συνειδητό όνειρο. Συνήθη τεστ ελέγχου πραγματικότητας - και τα θετικά τους αποτελέσματα- είναι:

-Διάβασμα ενός κειμένου, απομάκρυνση βλέμματος και ξαναδιάβασμα του κειμένου - το κείμενο συνήθως αλλάζει εντυπωσιακά.

-Κοίταγμα της ώρας, απομάκρυνση βλέμματος και ξαναδιάβασμα της ώρας - η ώρα συνήθως έχει αλλάξει τελείως (αν το ρολόι είναι ψηφιακό πιθανότατα θα είναι τελείως ακατανόητη).

-Κλείσιμο της μύτης και προσπάθεια αναπνοής - συνήθως η αναπνοή θα είναι ανεπηρέαστη.

-Κοίταγμα στα χέρια και προσπάθεια επιμήκυνσης των δακτύλων - τα δάκτυλα μακραίνουν εύκολα με τη σκέψη και μόνο.

Ονειρομοτίβα (σημεία ονείρου-dream signs)

Τα ονειρομοτίβα είναι στοιχεία που εμφανίζονται συχνά στα όνειρα αλλά ποτέ ή σπάνια κατά την εγρήγορση. Συνεπώς η εξάσκηση στην εντόπισή τους μπορεί να βοηθήσει στο να καταλάβει κανείς ότι ονειρεύεται. Τα ονειρομοτίβα μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες:

α) Καταστάσεις που είναι αδύνατο ή σχεδόν αδύνατο να συμβούν κατά την εγρήγορση, όπως πχ: Εικόνες σε περιοδικό ή εφημερίδα να γίνονται τρισδιάστατες και κινούμενες, κίνηση με τεράστια άλματα ή πετώντας, το μέρος όπου βρίσκεται το άτομο να είναι τελείως απίθανο – π.χ. μία ξένη χώρα ή άλλος πλανήτης, τα πρόσωπα που βλέπει κανείς στο όνειρο να αλλάζουν ρούχα ή μορφή καθώς εξελίσσεται το όνειρο, η αντίληψη της πραγματικότητας να είναι αλλοιωμένη – π.χ. σφαιρική παραμόρφωση ή εικόνα με μεγάλα εικονοστοιχεία, αυτόματη μετάβαση σε άλλο χώρο - τηλεμεταφορά.

β) Καταστάσεις που αν και μπορεί να συμβούν κατά την εγγρήγορση, είναι πολύ συχνότερες στο όνειρο, όπως: Δυσλειτουργία διακοπτών ή ηλεκτρικών συσκευών, να φτάνει κανείς κάπου καθυστερημένος, να διαπιστώνει ότι δεν έχει δόντια ή είναι γυμνός, να δυσκολεύεται να κινηθεί.

Η αναγνώριση των χαρακτηριστικών ονειρομοτίβων του κάθε ατόμου γίνεται συνήθως με το να ανατρέξει και να εξετάσει τις καταγραφές του ονειρολογίου του. Γνωρίζοντας τα προσωπικά του ονειρομοτίβα, είναι ευκολότερο κανείς να εξασκηθεί να τα αναζητεί και να κάνει έλεγχο πραγματικότητας όταν τα εντοπίζει.

Παράταση του συνειδητού ονείρου 

Ένα πρόβλημα αυτών που επιχειρούν συνειδητό όνειρο είναι η γρήγορη αφύπνιση, λίγο αφότου έχουν συνειδητοποιήσει ότι ονειρεύονται. Ο Stephen LaBerge έχει προτείνει δύο μεθόδους για την παράταση του ονείρου. Η πρώτη συνίσταται στην γρήγορη περιστροφή του ατόμου. Η δεύτερη είναι το τρίψιμο των χεριών. Αμφότερες αυξάνουν την αισθητηριακή πρόσληψη στοιχείων του ονειρικού περιβάλλοντος και εμποδίζουν την αίσθηση του σώματος στο κρεβάτι να παρεισφρήσει στη συνειδητότητα τερματίζοντας το όνειρο.

Άλλα σχετιζόμενα φαινόμενα

Ψευδής αφύπνιση 

Ψευδή αφύπνιση έχουμε όταν κάποιος ονειρεύεται ότι έχει ξυπνήσει. Συνήθως στην ψευδή αφύπνιση το υπνοδωμάτιο είναι το ίδιο ή σχεδόν το ίδιο με το πραγματικό και αν το άτομο είχε πριν την ψευδή αφύπνιση επίγνωση ότι ονειρεύεται (συνειδητό όνειρο), πιστεύει πλέον ότι ξύπνησε ενώ στην πραγματικότητα ακόμη κοιμάται. Η σημασία του φαινομένου για το συνειδητό όνειρο είναι διπλή: Αφ' ενός μπορεί να τερματίσει ένα συνειδητό όνειρο, αφ' ετέρου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πρόκληση συνειδητού ονείρου, αν κανείς κάνει έλεγχο πραγματικότητας κάθε φορά που ξυπνάει.

Υπνοπαράλυση 

Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM όλοι οι μύες του σώματος (με εξαίρεση αυτούς των ματιών και της αναπνοής) παραλύουν, διότι σε αντίθετη περίπτωση οι κινήσεις του σώματος στο όνειρο θα γινόταν και από το σώμα στο κρεβάτι με αποτέλεσμα την αφύπνιση. Ωστόσο είναι δυνατόν ο μηχανισμός που προκαλεί την παράλυση να κινητοποιηθεί και πριν την έναρξη του ονείρου (π.χ. κατά τη διάρκεια της τεχνικής WILD) ή να παραμείνει ενεργός μετά την αφύπνιση του ατόμου. Στην τελευταία περίπτωση το άτομο νιώθει ότι βρίσκεται ξαφνικά στο κρεβάτι τελείως παραλυμένο και το καταλαμβάνει φόβος. Λόγω της φύσης της κατάστασης μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης και του συνακόλουθου φόβου από την παράλυση, συχνά παρατηρούνται στη φάση αυτή και υπναγωγικές ψευδαισθήσεις (κυρίως ακουστικές) που επιτείνουν την αγωνία του ατόμου. Η κατάσταση αντιμετωπίζεται ωστόσο επιτυχώς από όποιον γνωρίζει τη φύση της, με βαθιές αναπνοές και διατήρηση της ηρεμίας. Η παραπάνω πρακτική είτε λύει την παράλυση, είτε τη μετατρέπει σε συνειδητό όνειρο. Κατά τη διάρκεια της τεχνικής WILD περνά κανείς εκούσια από την παραπάνω κατάσταση, οπότε ουσιαστικά αποσυνδέει το "ονειρικό" του σώμα από το παραλυμένο. Στην περίπτωση αυτή, ο φόβος είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος καθώς υπάρχει πλήρης επίγνωση της κατάστασης.

ΠΗΓΗ: WIKIPEDIA.GR